ÇEK SENET VE KAMBİYO EVRAKI

Bilindiği gibi Türk Ticaret kanunu, 3167 sayılı Çek kanunu ve Borçlar kanununda son dönemlerde esaslı değişiklikler yapılmış olup bu değişiklikler neticesinde ticaret erbabının faaliyetlerinde daha dikkatli davranması zorunlu hale gelmiştir.

KAMBİYO EVRAKI

Türk Ticaret Kanunu açısından Kambiyo evrakları üç kısma ayrılır.

a. Bono

b. Çek

c. Poliçe

BONO

A: BONO

Bono : (Emre muharrer) ikili bir ilişkiyi gösterir.

Bono ile, borçlu senet lehdarına senette gösterilen alacağı vadesinde ödemeyi kabul ve taahhüt eder.

 Uygulamada, bono, poliçeden daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Türk ticaret kanunun MADDE

776 düzenlenmiştir.

Madde 776 - (1) Bono veya emre yazılı senet;

a) Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,

b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini,

c) Vadeyi,

d) Ödeme yerini,

e) Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,

f) Düzenlenme tarihini ve yerini,

g) Düzenleyenin imzasını, içerir.

Yukarıda yazılı unsurların bulunması esaslı unsur olup yazılması zorunludur.

Bonoda Şekil Şartları

1. “Bono” veya “Emre Muharrer Senet” ibaresi

2. Belli bir bedelin kayıtsız şartsız ödenmesi vaadi

3. Vade

4. Ödeme yeri

5. Kime ve kimin emrine ödenecekse onun adı- soyadı

6. Keşide günü ve yeri

7. Keşidecinin imzası

ÇEK

Çekte üçlü bir ilişki vardır. Çeki çeken (keşideci) muhataba (banka) senette yazılı bedelin ismen gösterilmesi zorunlu bulunmayan bir kişiye ödenmesini emreder.

ÇEKTE ŞEKİL ŞARTLARI

1. Çek kelimesi

2. Belli bir bedelin kayıtsız şartsız ödenmesi vaadi

3. Ödeyecek kimsenin adı ve soyadı

4. Ödeme yeri

5. Keşide günü ve yeri

6. Keşidecinin imzası

AVAL NEDİR?

Aval bir tür kambiyo taahhüdüdür. TTK m. 612/I gereğince çekte bedelin ödenmesi aval suretiyle tamamen veya kısmen temin olunabilir. Aval veren kişi (Avalist) attığı imza ile kambiyo ilişkisine dahil olur.

Emre yazılı bir çekin ön yüzünde, düzenleyen kişi dışındaki her imza aval hükmündedir. İmza sahipleri, çek bedelinden dolayı müteselsilen sorumlu olurlar.

AVAL NASIL VERİLİR?

Aval, çek üzerine ya da alonj üzerine yazılır. Aval içindir, Avalimdir veya benzeri ibareler yazılarak aval veren tarafından imzalanır.

Çekin önyüzüne keşideci dışındakiler tarafındanatılan her imza aval sayılır, ayrıca avalistin adresini yazmasına gerek yoktur. Çek keşidecisi lehine birden fazla kimse aval verebilir.

Aval verilirken kayıt ve şart yazılamaz ancak borcun bir kısmından sorumlu olunacağı şart koşulabilir.

Çek Tipleri

a) Tacir çeklerinde zemini lacivert olançerçeve içerisinde beyaz renkte ve büyük harflerle “TACİR” ibaresi yer alır.

b) Hamiline düzenlenen tacir çeklerinde zemini kırmızı olan çerçeve içerisinde beyaz renkte ve büyük harflerle, Hamiline ifadesi ikinci satırda olmak üzere, “TACİR HAMİLİNE” ibaresi yer alır.

c) Tacir olmayan kişi çeklerinde zemini yeşil olan çerçeve içerisinde beyaz renkte ve büyük harflerle “TACİR OLMAYAN” ibaresi yer alır.

d) Hamiline düzenlenen tacir olmayan kişi çeklerinde zemini kahverengi olan çerçeve içerisinde beyaz renkte ve büyük harflerle, Hamiline ifadesi ikinci satırda olmak üzere, “TACİR OLMAYAN HAMİLİNE” ibaresi yer alır.

2009 yılından bu yana çıkarılan yasal düzenlemelerle ileri keşide tarihi taşıyan yani bir anlamda vade içeren çeklerin üzerinde yazılı gününden (vadesinden) önce ibrazı yasaklanmaktadır. Eski düzenlemeye göre  31/12/2011 tarihinde sona ermiş olan ibraz yasağı, bu yasa değişikliği ile 31/12/2017 tarihine kadar uzatılmıştır.

İLERİ KEŞİDE TARİHLİ ÇEKLERİN İBRAZI 31/12/2017 TARİHİNE KADAR YASAKLANMIŞTIR.

ÇEKİN BASKI ŞEKLİNE “BASIM TARİHİ” EKLENMİŞTİR.

BANKALARIN ÇEK BEDELİNİN BİR KISMINI HAMİLE ÖDEMEK ŞEKLİNDEKİ KANUNİ SORUMLULUKLARI ARTTIRILMIŞTIR.

BANKALARIN ÇEK BEDELİNİN BİR KISMINI HAMİLE ÖDEMEK ŞEKLİNDEKİ KANUNİ SORUMLULUKLARI SÜRE İLE SINIRLANDIRILMIŞTIR.

ZAMANAŞIMI 6 AYDAN ÜÇ YILA ÇIKARILMIŞTIR.

KARŞILIKSIZ ÇEK İÇİN ADLİ PARA CEZASI (ÖDENMEMESİ HALİNDE HAPİS CEZASI) YERİNE İDARİ YAPTIRIM DÜZENLENMİŞTİR.